Begrippenlijst – tandheelkunde, mondzorg en orthodontie

A

Wat is een abces?

Een pijnlijke zwelling die ontstaat door een infectie of chronische ontsteking en is gevuld met pus, soms ook wel etter genoemd. Deze kunnen overal op het lichaam voorkomen, waaronder de mond en keel. De meest voorkomende oorzaak is een bacterie of parasiet, die het lichaam vervolgens probeert te verdelgen met witte bloedlichaampjes. Tijdens deze strijd kan het getroffen gebied opgevuld raken met pus waardoor de zwelling groeit. Lees op deze pagina meer over een abces.

Acceptatie

Acceptatie is een begrip dat door tandartsen en verzekeraars wordt gebruikt. Een verzekeraar wil bij medische acceptatie de zorgkosten inschatten. Als de verzekering wordt afgesloten moet de verzekeraar u ‘accepteren’ voor de zorgverzekering. Meer informatie over acceptatie en acceptatievoorwaarden.

Wat is een aft?

Een klein blaasje dat zich kan vormen aan de binnenkant van de wangen, tong of lippen. Hoewel ze voor ongemak kunnen zorgen tijdens het eten of praten, verdwijnen deze meestal vanzelf binnen een paar dagen tot maximaal twee weken. De meest voorkomende oorzaken zijn vermoeidheid, stress, virus, bacterie, slechte mondverzorging, slechte eetgewoonten of als reactie op medicijnen. Aften kunnen ook ontstaan als u een slecht passend kunstgebit hebt of als u per ongeluk op uw wang of tong bijt.

Waar staat ANT voor?

Dit is de afkorting van Associatie Nederlandse Tandartsen. Deze belangenorganisatie behartigt de belangen van alle tandartsen, maar ook tandartsspecialisten en gedifferentieerde tandartsen, die werkzaam zijn in Nederland. De organisatie komt op voor van allerlei zaken als norminkomen, regelgeving of tarieven. Als uw tandarts is aangesloten bij de ANT kunt u ook zelf een klacht indienen bij het ANT.

Wat is een apexresectie?

Een behandeling die zich richt op het grondig schoonmaken van een ontsteking in het bot rondom de wortelpunt van een tand of kies. Uw tandarts kan deze ingreep adviseren wanneer een wortelkanaalbehandeling niet de gewenste resultaat oplevert. Hiervoor komt u onder behandeling te staan van een kaakchirurg of tandarts of endodontoloog. Tijdens de procedure maakt de specialist een snee in het tandvlees om het gebied rondom de wortelpunt te kunnen schoonmaken en om een stukje van de punt te verwijderen als het nodig is. Een vulling aan het einde van het wortelkanaal voorkomt toekomstige ontstekingen. Deze behandeling wordt ook wel een wortelpuntoperatie genoemd.

Waar staat AWBZ voor?

Dit is de afkorting van Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten. Door deze wet worden zware tandheelkundige risico’s nog gedekt wanneer ze niet onder de zorgverzekering vallen. Alle inwoners van Nederland kunnen in principe aanspraak maken op deze vergoeding. u hoeft hiervoor zelf verder geen verzekering af te sluiten, iedereen is namelijk automatisch AWBZ-verzekerd als u een zorgverzekering heeft.

B

Wat is een brug?

Een gedeeltelijk kunstgebit dat uit één of meerdere kronen bestaat en op maat is gemaakt om ontbrekende tanden of kiezen te vervangen. Hierbij slijpt de tandarts de omringende tanden of kiezen op maat waarop de brug kan komen te rusten. Het voornaamste doel van een brug is het herstellen van de volledige functie van het gebit, maar ook om verdere schade en vergroeien te voorkomen. Daarnaast kan het voor sommige mensen hun lach weer verfraaien. Een brug dient ter vervanging van één of meerdere tanden. Het gat, waar bijvoorbeeld eerst de getrokken tand of kies zat wordt nu ‘overbrugd’. Meer informatie over onder andere de vergoeding van een brug.

C

Wat zijn cariës?

In de volksmond ook wel beter bekend als ‘gaatjes’ of ‘tandbederf’. Deze aandoening is het resultaat van zuren die bacteriën in de mond aanmaken terwijl zij de suikers en koolhydraten in ons voedsel verder afbreken. Doordat deze zuren het glazuur van uw tanden en kiezen verzwakt, ontstaan er op een gegeven moment gaten en is het een kwestie van tijd voordat het aangetaste gebied (ernstig) ontstoken raakt. De meest voorkomende oorzaak is slechte gebitsverzorging aangezien deze bacteriën zich voornamelijk bevinden in tandplaque. Daarnaast kunnen bepaalde eetgewoonten ook de kans op cariës vergroten.

E

Wat is een endodontoloog?

De endodontoloog voert moeilijke, niet door de tandarts zelf uitvoerbare, wortelkanaalbehandelingen uit. In de wortelkanalen zitten zenuwen en bloedvaatjes die ontstoken kunnen raken. Dit kan ervoor zorgen dat de tand, kies of het bot beschadigd raakt. De endodontoloog kan dit behandelen. Als er geen endodontoloog is bij uw tandartspraktijk kan men worden doorverwezen naar de endodontoloog.

F

Wat zijn facings?

Een cosmetische ingreep om het uiterlijk van het gebit te verbeteren. Facings zijn geschikt om beschadigde tanden te herstellen en om scheve tanden of spleten tussen de tanden te verbergen. Daarnaast gebruikt men het om ernstig verkleurde tanden te verhelpen. Hiervoor gebruikt men een vulmateriaal (composiet) of een porseleinen schild dat men over de tand plakt. Elke facing is op maat gemaakt en sluit naadloos aan op de kenmerken van de rest van het gebit. Met goede verzorging kunnen facings wel 5 tot 10 jaar meegaan. Meer lezen over facings.

Flap-operatie

Een flapoperatie is een operatie waarbij ontstoken weefsel kan worden weggehaald. Tandvlees wordt (verdoofd) losgemaakt en opzij geschoven. Zo zijn de kiezen en haar wortels goed zichtbaar. Het ontstoken weefstal wordt dan weggehaald. Ook het tandsteen en het tandplak wat nog is achtergebleven kan nu makkelijk worden weggehaald. Meer informatie kun je lezen op de specifieke pagina over de flapoperatie.

Wat is fluorose?

Dit is een aandoening die ontstaat wanneer het gebit tijdens de ontwikkeling (vanaf geboorte tot 5e levensjaar) met een te hoge hoeveelheid fluoride in aanraking is gekomen. Hierdoor verkleuren de tanden, waarbij men voornamelijk witte vlekken krijgt. In sommige gevallen kunnen er ook kuiltjes ontstaan in de tanden. Wanneer uw gebit al volledig is uitgegroeid, kunt u geen fluorose krijgen. Fluoride is natuurlijk mineraal dat zich hecht aan de andere mineralen in de tanden. Het gevolg is een sterke beschermlaag tegen zuren. Voor jonge kinderen is het echter van belang om hun inname van fluoride goed in de gaten te houden.

G

Wat is gingivitis?

De officiële benaming voor de eerste fase van ontstoken tandvlees. De bacteriën die zich in tandplak bevinden produceren stoffen die het tandvlees kunnen irriteren. Dit heeft tot gevolg dat je tandvlees kan gaan bloeden of opzwellen. Verder kan je ook een onaangename adem ontwikkelen of een vieze smaak in de mond. Goede mondverzorging is meestal voldoende om dit te voorkomen. Daarnaast is het verstandig om te letten op uw eetgewoonten. Stress, roken en medicijnen kunnen de kans op gingivitis verhogen.

Glazuur

De bovenste beschermlaag van tanden en kiezen. Deze bestaat uit verschillende zouten en mineralen, zoals calcium kristallen. De dikte van het glazuur verschilt per tand en kies, maar is allemaal even gevoelig voor de zuren in ons voedsel, maagzuur en zuren geproduceerd door bacteriën in de mond. Goede mondverzorging in combinatie met goede eetgewoonten is de beste manier om de kwaliteit van het glazuur te behouden. Glazuur dat is weggesleten of afgebroken kan zich niet meer herstellen.

Wat is een gnatholoog?

De gnatholoog behandelt pijn of problemen met kauwen. Ook behandelt hij andere klachten zoals kaakklachten, kaakgewrichtsproblemen, tandenknarsen, slaapapneu en andere pijn in het gezicht. De gnatholoog heeft hiervoor een aparte opleiding gevolgd. Indien er geen gnatholoog aanwezig is bij uw tandartspraktijk heeft u een doorverwijzing nodig naar de gnatholoog.

I

Implantaat

Een implantaat dient als vervanging van een natuurlijke tandwortel. Op de implantaat kan een kunstgebit, brug of kroon worden geplaatst. Meer informatie over de vergoeding staat gegeven op de specifieke pagina over implantaten.

Wat is een implantoloog?

De implantoloog vervangt één of meerdere tanden door implantaten. Dit kan de tandarts of kaakchirurg zijn.

K

Wat doet een kaakchirurg?

De kaakchirurg behandelt letsel aan botten maar ook andere delen van de mond (huid en slijmvliezen). De kaakchirurg kan de kaak weer op de juiste positie brengen. Daarnaast behandelt de kaakchirurg problemen met het kunstgebit. De kaakchirurg kan ook aangeboren afwijkingen behandelen, zoals een hazenlip.

Waar staat KNMT voor?

Deze afkorting staat voor De Koninklijke Nederlandse Maatschappij tot bevordering der Tandheelkunde. Zij zijn een vereniging die de belangen van tandartsen behartigen die werkzaam zijn in Nederland. Hier kan men ook een klacht indienen over de tandarts. Dit kan alleen als de tandarts lid is van de NMT en bij de klachtenregeling is aangesloten.

Kroon

Een metalen of porseleinen kapje ter bescherming en vervanging van tanden of kiezen. De voornaamste redenen om een kroon te overwegen is bij beschadiging aan het gebit en wanneer het niet mogelijk is tanden of kiezen te vullen of wanneer deze al meerdere malen gevuld zijn. Daarnaast is het een methode om het gebit er mooier uit te laten zien. Een tandarts slijpt meestal de betreffende tand of kies bij om deze vervolgens vast te kunnen lijmen. Meer informatie hierover vind u op de pagina over kronen.

M

Wat is microabrasie?

Een behandeling om oppervlakkige verkleuringen in het glazuur te herstellen. Deze verkleuringen kunnen ontstaan tijdens de ontwikkeling van het gebit, meestal direct zichtbaar na het doorbreken van de tanden. Daarnaast kan men verkleuringen als gevolg van slechte mondverzorging bij een beugel verhelpen. Hiervoor gebruikt de tandarts een pasta dat bestaat uit een schuurmiddel en een zuur. Na de behandeling zal de tandarts de het gebied polijsten om de tanden weer glad te maken. Lees op deze pagina meer informatie over microabrasie.

Waar staat MRA voor?

Dit staat voor Mandibulair Repositie Apparaat. Een MRA is een snurkbeugel. Bij snurken en slaapapneu wordt deze beugel gebruikt als behandeling.

N

Waar staat NZA voor?

De NZA is de Nederlandse Zorgautoriteit. De NZA is een onafhankelijke toezichthouder op de zorgmarkt. Ze houden toezicht op de zorgaanbieders en verzekeraars.

O

Orthodontie

Medisch specialisme dat zich richt op de correcte stand van het gebit en de kaken. Het hoofddoel is dat het gebit en de kaken optimaal kunnen functioneren en deze ook makkelijk te verzorgen is. Daarnaast kunnen mensen ook cosmetische behandelingen ondergaan om hun gebit aantrekkelijker te maken. De meest bekende middelen van een orthodontist zijn inwendige en uitwendige beugels die de tanden en kaken dwingen om in de juiste positie groeien. Deze kunnen zowel uitneembaar zijn als bevestigd aan het gebit. Meer informatie wordt gegeven op de pagina over orthodontie.

P

Parodontaal

Dit is een verzamelnaam voor de onderdelen in uw mond die uw gebit ondersteunen. De naam betekent betekent dan ook “rondom de tand”. Dit zijn het tandvlees, de kaakbot en het zogenoemde parodontale ligament (vezels die tanden en kiezen verankeren in de kas).

Wat is parodontitis?

Dit is de officiële benaming voor vergevorderde stadium van tandvleesontsteking, soms in combinatie met een infectie in het kaakbeen. Op den duur kunnen tanden los gaan staan of zelfs uitvallen. Doordat deze aandoening niet altijd pijnlijk is, kan het lang duren voordat men het ontdekt. Parodontitis verhoogt daarnaast het risico op hart- en vaatziekten. Goede mondverzorging is de beste manier om deze aandoening te voorkomen. Zowel de tandarts of mondhygiënist zijn geschikt om de aandoening te kunnen behandelen. Lees meer over parodontitis.

Parodontoloog

De parodontoloog voert tandvleesbehandelingen uit als er een ernstige ontsteking is. Hij behandelt de aandoeningen aan het weefsel rondom de tanden en kiezen. Ook kan de parodontoloog implantaten plaatsen.

Prothese

Dit is een kunstgebit of een gedeeltelijke vervanging van tanden of kiezen. Er bestaan meerdere soorten:

• Partiële prothese: een tandvleeskleurige kunstharsplaat met tanden en/of kiezen ter vervanging van en of meer tanden/kiezen. Je kunt de prothese uit de mond nemen.
• Frameprothese: een metalen basis met een tandvleeskleurige kunsthars met kunsttanden en/of kiezen ter vervanging van een of meer tanden/kiezen.
• Volledige prothese/kunstgebit: als men geen eigen tanden of kiezen meer heeft kan er voor een kunstgebit worden gekozen. Wortels kunnen gebruikt worden als steun voor het kunstgebit.
• Overkappingsprothese: dit is een klikgebit. Hierdoor krijgt het kunstgebit houvast op implantaten.

Meer informatie leest u op de specifieke pagina over gebitsprothesen.

Wat is pulpa?

Dit is een verzamelnaam voor het zacht, levend weefsel van de tand dat zich onder het glazuur bevindt. Het bestaat voornamelijk uit zenuwen, bloedvaten en bindweefsel.

S

Sealen

Een preventieve behandeling waarbij de tandarts moeilijk bereikbare plekken in het gebit, zoals putten en groeven, opvult met harscement of kunststoflak. Hierdoor is het makkelijker om deze plekken schoon te houden. De behandeling is niet pijnlijk en duurt enkele minuten. Regelmatige controle is nodig om de kwaliteit van de sealants te waarborgen, maar meestal gaan deze een aantal jaar mee. Op de pagina over sealen vindt u meer informatie.

T

Tandbederf

Zie cariës

Tandemaile

Zie glazuur

Tandextractie

Hierbij wordt een tand of kies verwijderd. Men krijgt voorafgaand aan de behandeling een verdoving. De tand of kies wordt losgemaakt door een draaiende (of soms wrikkende) beweging. Benieuwd of de kosten gedekt worden? Bekijk dan de pagina over tandextractie.

Tandplak

Zie tandplaque

Tandplaque

Tijdens en na elke maaltijd kleeft er een haast onzichtbare witte laag tandplaque aan uw gebit, tong, tandvlees en wangen. Deze laag bestaat uit een combinatie van bacteriën, etensresten en speekseleiwitten. Wanneer u dit laagje binnen 12 – 48 uur niet van uw tanden schrobt, zal deze zich verharden tot tandsteen. Dit kan weer leiden tot complicaties zoals cariës en (ernstige) ontstekingen. Goede gebitsverzorging, regelmatige controle bij de tandarts, goede eetgewoonten zoals minder suiker, minder zetmeel en meer water zijn effectieve stappen om tandplaque te verwijderen.

Wat doet een tandprotheticus?

De tandprotheticus maakt kunstgebitten (protheses). Ook maakt hij gedeeltelijke protheses. Als u een gedeeltelijke prothese wilt heeft u een doorverwijzing van de tandarts nodig. Voor een gehele prothese heeft u geen doorverwijzing van de tandarts nodig.

Tandsteen

Dit is een verharde of verkalkte laag tandplaque en bestaat dus voornamelijk uit bacteriën, etensresten en eiwitten uit uw speeksel. Meestal veroorzaakt dit een gele of bruine kleur op uw tanden en kiezen, hoewel ook andere kleuren mogelijk zijn. Tandsteen kan zich zowel boven als onder het tandvlees vormen en verhoogt het risico op cariës en (ernstige) ontsteking. Goede gebitsverzorging, goede eetgewoonten (minder suiker, minder zetmeel en meer water) en stoppen met roken kan de aanwezigheid van tandsteen verkleinen. Voor het verwijderen van tandsteen kunt u terecht bij uw tandarts of mondhygiënist.

Waar staat TIP voor?

Deze afkorting staat voor Tandheelkundig Informatie Punt. Zij kunnen helpen met hoe u een klacht kan indienen met betrekking tot de tandarts. Zij zijn geen klachtenbureau maar kunnen wel helpen met een klacht.

V

Vulling

Tijdens de behandeling van tandbederf of afgebroken tanden en kiezen kan de tandarts besluiten om het aangetaste gebied te herstellen met een vulling. Het doel is om verdere schade te voorkomen en ook om functionaliteit van het gebit te optimaliseren. Daarnaast kan het ook gevoeligheid bij eten en drinken voorkomen. De meest gebruikte vullingen zijn tandkleurig en bestaan meestal uit composiet. De tandarts kan ook gebruik maken van zilverkleurige amalgaamvullingen, maar deze zijn minder populair omdat hierin kwik is verwerkt en dus voor gezondheidsklachten kan zorgen. Op de specifieke pagina over vullingen vind je meer informatie.

W

Wortelkanaalbehandeling

Een wortelkanaalbehandeling is een zenuwbehandeling waarbij de pulpa (weefstel in de tandholte, het binnenste van de tand) van het wortelkanaal wordt verwijderd. De ontstane ruimte wordt weer opgevuld. De tarieven en vergoedingen van een wortelkanaalbehandeling hebben we op een rij gezet.

Wat is een wortelpuntoperatie?

Als een wortelkanaalbehandeling (ook wel apexresectie genoemd) niet meer mogelijk of gewenst is, wordt een wortelpuntoperatie uitgevoerd. Hierbij wordt er door de kaakchirurg een sneetje gemaakt in het tandvlees. Vervolgens boort hij door het bot naar de punt van de wortel. De wortel wordt dan schoongemaakt. Er wordt ook vaak een stukje van de wortel verwijderd. Het einde van het wortelkanaal wordt opgevuld met een kleine vulling. Uiteindelijk wordt het tandvlees gehecht.